سیمای سبز شهر

سیمای سبز شهر

فضای سبز شهری، بخــشی از فــضای باز شهری است که عرصه های طبیعی یا اغلب مصنوعی آن، زیر پوشش درختان، درختچه ها، بوته ها، گلها، چمنها و سایر گیاهانی است که بر اساس نظارت و مدیریت انسان، با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص های مرتبط با آن، برای بهبود شرایط زیستی، زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستایی، حفظ و نگهداری یا احداث می شوند.از دیدگاه شهرسازی، فضای سبز شهری عبارت است از بخشی از سیمای شهر که از انواع گیا هان تشکیل یافته است. در صورتی که از فضا های آزاد شهری که متضاد فضا های ساخته یا ساخت فیزیکی شهر است، صحبت کنیم در این صورت فضا های بالقوه جهت توسعه فضای سبز شهری مطرح می شود.به طور کلی فضای سبز برخلاف معنایی که ممکن است در ذهن ایجاد کند، تنها محل دارای درخت و گیاه نیست، بلکه نماد و سمبلی از تفکرات فرهنگی و اجتماعی یک جامعه است. مکان ظهور فضای سبز تنها پارک ها را در بر نمی گیرد، بلکه باغ ها، باغچه های خصوصی، نوار سبز حاشیه شهر ها و حتی خیابان ها و گورستان ها را نیز شامل می شود. همین طور فضای سبز، اماکن فرهنگی (کتابخانه، تئاتر و )، اماکن مذهبی، محلی برای انواع بازیها و ورزش های مختلف، محلی برای الهام گرفتن از طبیعت جهت سرودن شعر، نقاشی، عکاسی و را نیز شامل می شود.ضروری است قبل از هر اقدامی درباره فضای سبز شهری، شرایط خاص آب و هوایی کشور را در انتخاب گونه های مناسب به طوری که همگام با طبیعت باشد مورد توجه قرار داد و شرایط محیطی و اقلیمی را نیز شناسایی کرد.

تدوین برنامه مشخص برای فضای سبز در شهر ها و رفع کاستیها در برنامه ریزی های کلی، می تواند از گسترش سلیقه ای، تقلیدی و اتفاقی اینگونه فضا ها جلوگیری کرده و ما را از خطای برنامه ریزی و محاسباتی دور کند.در سالهای اخیر در کشور ما آنچه بیش از هرچیز در بخش مدیریت فضای سبز شهرداری ها مطرح بوده، ایجاد فضا های سبز جدید و توسعه آنها بود ه است. این در حالی است که حفظ و نگهداری فضا ها و گونه های گیاهی که در واقع پتانسیل فضای سبز شهری ما را تشکیل می دهد، می تواند از شتاب توسعه و خلق فضا های جدید جلوگیری کند.طرح های توسعه شهری امروز خود، عواملی برای تخریب فضا های سبز موجود شهر ها هستند. این طرح ها اغلب بدون توجه به توان موجود تهیه می شوند و به همین دیدگاه باعث می شوند مسیر ها یا فضا های سبزی که به طور طبیعی در حاشیه آبراه، قنات یا رودخانه ای شکل گرفته است تخریب شوند و به کاربری های مسکونی یا کاربری های دیگر اختصاص یابند و در عوض زمین های دیگری به عنوان فضای سبز پیش بینی می شوند که گاه تملک و تخریب آنها سالها طول می کشد. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد حجم سبز و ذخیره سبز است نه سطح سبز . بنابراین ضروری است همانگونه که در مورد ساخت کالبدی بخش بی جان شهر برنامه ریزی صورت می پذیرد و پیرامون آن به تعمق می پردازند، در مورد برنامه ریزی بخش جاندار نیز باید برنامه ریزی کرده و به تفکر پرداخت.از بین خدمات و تسهیلات مختلف شهری، فضاهای سبز و پارک های شهری نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی آنها بلکه به علت نقش مهمی که در حفظ و تعادل محیط زیست شهری و تعدیل آلودگی هوا دارند و همچنین باعث کاهش تراکم و پرورش روحی و جسمی و آسایش (روانی) شهروندان می شوند، مورد توجه بوده اند. لازم به ذکر است امروزه گسترش فضای باز شهری که فضای سبز، قسمت اعظم آن را در بر می گیرد، به عنوان یکی از عناصر بافت شهر در جهت کاهش آسیب پذیری شهر و افزایش کارایی بافت شهری در برابر زلزله مورد توجه است. متاسفانه در کشور ما در طرح های توسعه شهری (طرح های هادی و جامع) هر چند به حفظ فضای سبز موجود شهری توجه می شود، ولی اجرای این طرح ها عملا موجب تخریب بخشی از فضای سبز طبیعی شهر می شود.توسعه شهری در دهه های اخیر چنان بوده که منجر به ایجاد ناهماهنگی در چگونگی استفاده از زمین های شهری شد ه است. از بین خدمات و تسهیلات مختلف شهری، فضا های سبز شهری علاوه بر پایین بودن سرانه شان در مقایسه با معیارهای شهرسازی، از اصل توزیع عادلانه تبعیت نمی کنند. این در حالی است که با شناخت پتانسیل موجود در برنامه ریزی فضای سبز، می توان به حفظ و نگهداری موجودیت فضای سبز در شهر ها تاکید داشت، سپس توسعه آن را مدنظر قرار داد. لازمه این امر توجه به طرح های توسعه شهری و برنامه ریزی برای فضای سبز در قالب سبز این طرح هاست. در طرح های توسعه شهری باید وضعیت فضای سبز هر شهر در بلند مدت، چشم انداز سرانه فضای سبز بر حسب جمعیت، شرایط زیست - محیطی، شرایط اقلیمی، صنایع، فرودگاه ها، ویژگی ها و امکانات موجود با توجه به جمعیت و توسعه فیزیکی شهر و روشن شود. هدف اصلی تلفیق عملکرد های کالبدی، زیست محیطی و اجتماعی فضای سبز است که می تواند بهترین بازده را داشته باشد و در پیوند با نیاز های جامعه شهری باشد. در انتها باید گفت، توجه به امر مشارکت مردم در امر گسترش فضا های سبز بسیار حائز اهمیت است و همواره باید مورد توجه قرارگیرد.