طراحی فضای سبز- قسمت چهارم

برکه ها :
١ -برکه طبیعی : کاملاً شبیه انواع طبیعی خود در طبیعت جلوه میکند و انواعی از گیاهان وحشی ، ماهی ها و دوزیست ها در آن رشد می کنند در حقیقت برکه طبیعی برکه ای است که با شکل نامنظم منحنی های آرام است .

٢ -برکه منظم : دارای اضلاع مستقیم و مشحص و زاویه منظم است که بیشتر در خانه ها و قصر ها دیده می شود . در این برکه ها قرینگی بسیار زیاد است و در بیشتر آنها ماهی یا آبزیان دیگری وجود ندارد و تمام زیبایی آنها به شکل و بهره گیری از سیستم نور پردازی ، آبنما و آب جاری بستگی دارد .

مصالح ساختمانی مورد استفاده در ساخت برکه ها :
سیمان ، بتن ، آجر بلوک ، کفپوش های ضد آب مانند : پلی اتیلن ، pvc ، بوتیل ، چوب و سرامیک سنگ های طبیعی مانند ( سنگهای تراش خورده ) سنگ های مصنوعی مانند : ( فواره های سنگی و آب نماها )

١ -سیمان و بتون :
کاربرد سیمان و بتون با هم ترکیب پایدار ایجاد می کند این برکه ها با توجه به شکل طراحی فرمی ویژه دارند و ساعاتی پس از پایان کار آنچنان سخت می شوند که سالها در برابر باد و باران مقاوم هستند . همچنین استفاده از این مصالح می تواند این کاربرد را بوجود آورد که برکه بالاتر از سطح زمین ساخته شود .
معایب :کار کردن با سیمان در فصولی از سال سخت است مانند زمستان که ترک خوردگی ایجاد می شود و ترمیم آن بسیار مشکل است . همچنین در هوای گرم و خشک نیز آسیب می بیند همچنین مواد آهکی از خود آزاد می کند که برای ماهیان و گیاهان سمی است . پس تعویض آب در این برکه ها ضروری است استفاده از سیمان و بتون باید به وسیله فرد متخصص باشد و کار آسانی نیست .
٢ -سرامیک :
ظروف سرامیکی اکثراً کوچک و شکل وان یا لگن است که برای زیبایی بیشتر از پوششهای مصنوعی بر روی این ظروف استفاده می شود . بنابراین این ظروف کاملاً شسته می شود تا پوششها ایجاد مواد سمی کنند .
مزیت این مواد ارزان بودن آن است . عیب آنها شکل محدود و نیاز به پوشش است .

٣ -کف پوش ها :
کف پوش های ضد آب : کف پوش بوتیل علاوه بر دوام قابلیت انعطاف پذیری خوبی دارد .کاربرد آنها آسان است محدودیت زمانی ندارد ولی ایجاد برش های صاف و مستقیم یا برگرداندن کف پوش و قرار دادن در کناره های برکه تقریباً نا ممکن است یعنی در طراح های منظم قابل استفاده نمی باشد و بهای آن نیز گران است . پلی اتیلن و pvc با پوشش نایلون نیز گران هستند که در بین آنها پلی اتیلن از دوام کمتری بر خوردار است و نور ماورای بنفش آن را از بین می برد ، اما هزینه آن ارزان تر است . pvc از پلی اتیلن گران تر ، اما دوام آن بیشتر است ولی از بوتیل ارزان تر است .

٤ - سنگ ها ی طبیعی و تراش خورده :
بیشتر آب نماهای سنگی در این گروه قرار می گیرند . امتیاز اصلی آن ها کوچک بودنشان است . اما از معایب آنها ذخیره کردن حجم اندکی از آب می باشد که در روزهای گرم تابستان به سرعت آب را از دست میدهد و ممکن است پمپ ها را بسوزاند همچنین نگهداری ماهی و گیاه در آن مناسب نیست . به علت چرخش آب و تبخیر آن احتمال آسیب رسیدن به پمپ زیاد است .

٥ -مواد و مصالح پیش ساخته :
جدیداً برکه های پیش ساخته از جنس پلاستیک ، فایبر گلاس و پلی استر به بازار عرضه شد که ضعیف ترین آنها پلاستیک و فایبر گلاس است و پلی استر سیاه مقام ترین می باشد که برخی از آنها حتی تا ١٠ سال ضمانت دارد . شکل این برکه ها کاملاً مشخص است . این برکه ها کم عمق و در مناطقی که یخ بندان شدید دارند به ماهی ها آسیب میرسانند این برکه ها اکثرا کوچک هستند .

معایب : چشم انداز مصنوعی ایجاد کرده البته می توان با کمک عناصر طبیعی مانند صخره ، سنگ و گیاه آن را از دید تماشا گران مخفی کرد ضمناً این پوشش ها چروک می خورند که صاف کردن آنها مشکل است و از لحاظ شکل نیز انعطاف پذیر نیستند .

٦ -چوب :
یکی از موادی است که در ساخت برکه ها می توان استفاده کرد . بخصوص نیم شبکه های چوبی که در برابر آب عایق شده اند بسیار برای ساخت برکه مناسب است . از پشت یا نمای بیرونی آن یک حلقه آهنی می کشند تا ظرف را حفظ کند که همین نوار باعث زنگ زدگی می شود و دوام این برکه ها خیلی کم است .
مزیت : به راحتی قابل دسترس است طول عمر آن متوسط و ارزان است .
معایب : تا حدودی آب به بیرون نفوذ کرده و اگر کیفیت چوب نیز مناسب نباشد خیلی زود می پوسد .

تأمین اکسیژن درآب برکه :
اکثر موجودات زنده برکه نیاز به اکسیژن دارند که برای تأمین آن می توان روش های زیر را به کار برد :
١ -از گیاهان غوطه ور در آب مانند آلووِآ ، سراتوفیلوم استفاده کرد طی فرایند فتو سنتز اکسیژن را درآب آزاد می کند .
٢ -برکه اندازه مناسب داشته باشد یعنی مساحت آن بیش از ٥/٤ متر مربع باشد .
٣ -استفاده از تجهیزاتی که آب را به جریان می اندازد ، مثل آبشار فواره ، پمپ که ضمن تامین اکسیژن بر زیبایی برکه نیز می افزاید .
٤ -نگهداری ماهیان به تعداد کم به ویژه در برکه ها ی کوچک
٥ -تامین آب باکیفیت لازم

نکات مورد نیاز برای تامین آب با کیفیت :
١ - کارگذاشتن صافی در برکه
٢ - تعویض متناوب آب برکه
٣ - تأمین غذای مناسب برای آبزیان و عدم افراط در تغذیه
٤ - جلوگیری از ورود مواد شیمیایی خطرناک و برگ درختان در برکه
٥ - استفاده از دستورالعمل نگهداری خوب و دقیق در هر برکه


جلوگیری از تغییرات دما در برکه :
عمق برکه باید حداقل ٦٠ سانتی متر باشد برکه تا حد ممکن در دیواره شمالی نباشد زیرا در زمستان یخ می بندد حمل سقف نیز برای برکه سازی مناسب نیستند ایجاد سکو های کم عمق در برکه ها که جایگاه مناسبی برای تخم ریزی ماهی است اگر عمق در برکه مناسب باشد در کنترل جلبک ها نیز موثر است . تعویض بر تناوب آب به خصوص آب لوله کشی از تشکیل جلبک در برکه ها جلو گیری می کند .

شیب طرفین برکه :
یکی از روش های احداث برکه بزرگ حفرگودال با وجوه صاف و با عمق مورد نظر می باشد ولی آب در حالت یخ زدگی افزایش حجم می یابد و این قشر یخ بر لبه های برکه و دیواره های جانبی آن فشار وارد می کند . پس برای اینکه این فشار یخ که بر دیواره های عمودی وارد می شود به بالا منتقل می شود دیواره های برکه را شیب دار می سازند . بهترین اندازه شیب برای دیواره ای داخلی ٧٠ درجه است . اگر برکه به شکل مدور باشد عرض آن را ٢ متر و عمق را ٤٥ سانتی متر در نظر می گیرند .
نکته : شکل دادن به دیواره ها در خاک های شنی مشکل است .
در پاسیو ها بهتر است از اشکال هندسی قرینه مانند : بیضی ، دایره ، مربع ، مستطیل یا آمیزه ای از آنها استفاده کرد اما در طبیعت اگر صخره ای وجود داشته باشد بهتر است برکه نیز به طور طبیعی باشد یعنی جنس برکه از سنگ باشد و نا منظم باشد .

سکوهای کاشت :
ساخت سکو ها سه هدف را دنبال می کند :
١ - ایجاد مکانی مناسب برای کاشت گیاهان آبی و کناره های ( گیاهانی که ریشه آنها در آب است و ساقه و برگ آنها موازی است )
٢ - ایجاد مکانی آفتاب گیر و گرم برای تخم ریزی ماهی ها و گرم شدن آنها
٣ - امکان نجات حیوانات خانگی در صورت سقوط در برکه


سکوهای کاشت به عمق ٢٢ سانتی مترو پهنای ٣٠ سانتی متر برای برکه ها مناسب هستند که گیاهان را می توان در گلدان کاشت و در روی آب برکه قرار داد . اگر عمق برکه زیاد بود با گذشتن آجر زیر گلدان ها می توان عمق مورد نظر گیاه را تامین کرد . ساخت سکوهای دور تا دور در برکه های منظم و هندسی می تواند نظر صاحب برکه را تأمین کند . چون هم نظم برکه بیشتر شده و هم نصب کف پوش ها راحت تر است . در زمان پر آبی سکوها از دید پنهان می شودو معمولاً ٣/۱ سکوها به کاشت گیاه اختصاص دارد . اگر برکه طبیعی باشد به علت فقدان سکوها باید شیب دیواره ها ی داخلی این امر را جبران کند .


در مورد برکه ها رعایت این نکته ها ضروری است :
١ - در برکه منظم هندسی میتوان سکو ایجاد نکرد ولی با ایجاد قسمتهای کم عمق امکان کاشت گیاه را فراهم کرد .
٢ - در برکه های نا منظم و غیر هندسی میتوان سکوی کاشت ایجاد کرد که عمق آن ٢٢ سانتی متر و پهنا ٣٠ سانتی متر است و ٣/۱ آن به کاشت گیاه اختصاص دارد .
٣ - برکه طبیعی را می توان بدون سکوی داخلی طراحی کرد که برای جبران این نقیصه دیواره را شیب می دادند .
نکته : مساحت مناسب برای یک برکه دست کم یا حداقل ٥/٤ مترمربع و برای یک برکه منظم هندسی٦ مترمربع باشد ( عمق ٤٥ سانتی متر و عرض ٢ متر )

حجم تقریبی آب در واحد سطح با توجه به شکل برکه ها :
برکه ها ی طبیعی ٨/٢٢ لیتر در هر متر مربع
١ - برکه هایی با زاویه دیواره داخلی ٧٠ درجه و دارای سکو ، ٤٠ لیتر در هر متر مربع
٢ - برکه هایی با زاویه دیواره داخلی ٧٠ درجه و بدون سکو ٤٣ لیتر در هر متر مربع
٣ - برکه های با دیواره عمودی ٧/٤٤ لیتر در هر متر مربع



احداث و نصب برکه ها :
قاعده و قانون خاصی که زمان ساخت برکه را در طول سال محدود کند وجود ندارد . اما برخی از فصول سال برای برکه سازی مناسب نیست . مثل هوای گرم وخشک و خاک های رسی ، حفر گودال برای ساخت برکه انرژی زیادی را می گیرد .کف پوش ها به علت انعطاف زیاد و خاصیت ارتجایی در تمام طول سال کاربرد دارند اما همین کف پوش ها در هوا ی سرد و خشک به شدت آسیب دیده به حمل ونقل و نصب آنها در برکه سخت تر می شود . به طور کلی هر چه هوا سرد تر باشد خاصیت انعطاف پذیری و ارتجایی کف پوش ها کم می شود بهترین زمان برکه سازی در بهار است .

در مورد برکه های بتونی و سیمانی ساخت آنها در اوایل تابستان و در فصل زمستان مناسب نیست . در فصل زمستان و در هوای گرم و خشک سیمان ترک بر می دارد و شکافته می شود .

گود برداری :
برای آسان شدن گودبرداری می توان از ماشین های مخصوص این کار که به صورت اجاره ای وجود دارد استفاده کرد در خاک های صحرایی و سنگی و شنی استفاده از این ماشین ها مناسب است اما در خاک های معمولی استفاده از نیروی کارگری در مساحت های کوچک به صرفه تر است . از همان ابتدا باید مکانی را برای خاک های کنده شده از گودال در نظر گرفت ، زیرا این خاک حجم زیادی اشغال می کند . همیشه خاک ها به دو طبقه سطح الارض ( زیرین ) دسته بندی می شود . خاک سطخ الارض تیره تر بوده و نسبت سنگ و صخره در آن کمتر از خاک تحت الارض است . خاک سطح الارض را به خاطر حاصلخیز بودن در حالی دیگر می توان استفاده کرد .

انتخاب کف پوش مناسب :
باید ضخیم ترین کف پوش را انتخاب کرد کف پوش پلی اتیلن ٥٠٠ بسیار مناسب است و در مورد بوتیل ضخامت ٠٧٥/٠ هزارم درصد مطلوب است. در مورد کف پوش ها رنگ آنها نیز مهم است . پلی اتیلن سیاه و آبی دوام بیشتر دارند . کف پوش بوتیل غالبا سیاه است ، کف پوش p.v.c یک طرف آن آبی و روی دیگر آن قهوه ای است .


اندازه مناسب کف پوش برای برکه :
برای این کار ابتدا حداکثر طول برکه را بدست آورده و حداقل عمق برکه را نیز پیدا می کنیم . عدد حاصل از حداقل عمق برکه را در ٢ ضرب می کنیم و آن را با طول برکه جمع می کنیم . عدد حاصل میزان کف پوش را معین می کند . مثال : برکه ای با طول ٨ متر و عمق ٦٠ سانتی متر مورد نیاز است اندازه کف پوش را بدست آورید ؟
طول٨ متر عمق ٦٠ سانتی متر هر یک متر ١٠٠ سانتی متر
عمق ٦٠ سانتی متر ٢/١ = ٢ × ٦/٠ ٦٠ سانتی متر = ٦/٠ متر
مقدار کف پوش مورد نیاز ٢/٩ = ٢/١ + ٨
نکته : قابل توجه این است که کف پوش های p.v.c و بوتیلی قابلیت انعطاف پذیری دارند که باعث می شود مقداری از آن زیاد بیاید که برای پوشاندن لبه های خارجی استفاده می شود ولی کف پوش پلی اتیلن حالت ارتجایی ندارد بنابراین حدود ٥٠ تا ٦٠ cm اضافه تر در نظر گرفته می شود . کف پوش بوتیل این مزیت را دارد که می توان تکه های آن را با چسب مخصوص به هم چسباند .

مراحل مختلف احداث و پر کردن برکه های دارای کف پوش :
١ - انتخاب کف پوش مناسب : رنگ مناسب ضخامت مطلوب و مقدار صحیح کف پوش تعیین می شود .
٢ - کف پوش را برای مدتی در معرض هوای گرم و آفتاب قرار دهیم .
٣ - کف پوش را مانند فرشی لوله کرده و به محل برکه می بریم .
٤ - کف پوش را با اشیا سنگین در یک سمت برکه محکم می کنیم و آنرا به آرامی در کف پهن کنید . سپس لبه های اضافی کف پوش را در دور تا دور برکه به گونه ای تنظیم کنیم که به یک اندازه باشد .
شیلنگ آب را در کف برکه قرار می دهیم و آنرا به آرامی از آب پر می کنیم .
اجازه می دهیم تا برکه به آرامی از آب پر شود به طوری کف پوش در جای خود ثابت بماند . در صورت نیاز کف پوش را از بالا تنظیم می کنیم تا چین و چروک ان برطرف شود .
٥ - پس از آبگیری اشیا سنگین رااز لبه ها جمع می کنیم و لب های زائد را با باقی گذاشتن ٥ سانتی متر در اطراف برکه جدا می کنیم .

ادامه دارد...