طراحی فضای سبز- قسمت یازدهم

 معروف ترین باغهای فرانسه :
باغ ورسای ، باغ ولوویکونت


ج ) انگلستان :
١ - باغهای رسمی و هندسی :
پیدایش و توسعه باغ سازی در انگلستان در اوایل سلطنت جیمز اول آغاز شد که در این سبک از خطوط مستقیم و نقوش رسمی استفاده می شد . بنابراین بر وسعت باغها اضافه شده پیاده روها عریض تر شده و از مقدار گل کاریها کاسته شد . در این دوران فقط افراد پولدار قادر به احداث باغ و پیروی از این سبک باغ سازی بودند باغهای زینتی مرکبات یکی از چهره های خاص باغ انگلیس در آن زمان است . کم کم مردم عادی نیز توجه بیشتری به باغ سازی کرده و باغچه های کوچکی در اطراف کلبه های خود احداث کردند . همچنین علاقمندان به گل و گیاه از جعبه های گل در پشت پنجره و منازل خود استفاده می کردند .

٢ - باغهای طبیعی و سبک آزاد :
در قرن ١٨ میلادی نظم و ترتیب فوق العاده زیاد در باغ های رنسانس به خصوص طرحهای پر خرج و رسمی شدیداً مورد انتقاد قرار گرفت و در سال ١٧٢٠ میلادی اولین باغهای سبک طبیعی انگلیس احداث شد که طراحان سعی داشته منازلی را که در تابلوهای نقاشی مشاهده می کردند بازسازی کنند .

٤ - توسعه باغ سازی در خاور دور ( چین و ژاپن ) :
سبک باغ سازی که در چین و ژاپن به کار می رفت حاکی از زیای جمعیت و کمبود فضای لارم برای باغ ساز وسیع بود . مذهب نیز تأثیر زیادی در باغ سازی چین داشت به طوریکه بعد از ظهور بودائیسم در چین اغلب باغها سبک طبیعی و فرم آزاد پیدا کردند . در این سبک سعی می شد که از طبیعت تقلید کنند و بیشه زار و تپه های زیبا احداث کنند . بدین صورت که یک منظره طبیعی را انتخاب کرده و آنرا به مقیاس کوچکتر دوباره می ساختند . باغهای اولیه چین و ژاپن ساده بودند و به تدریج در قرن ١٣ میلادی تکامل یافته و به اوج زیبایی رسیدند تا این زمان سمبل ها و عقاید فلسفی پایه اولیه سبک این باغها بودند ولی بعد از آن باغها بیشتر حالت تزئینی و برای استفاده همگان یافتند . گیاهان اهمیت خاصی در باغهای ژاپنی داشتند و در موقع انتخاب گیاه توجه و دقت می شد


که خاصیت آن گیاه به خصوص شناخته و منظور طراح را به نحوه احسن برآورده کند . باغ مسطح رویان جی که در یک معبد بودایی ذن احداث گردید نمونه بارزی از این کسب است .

نکته : در باغهای خاور دور هرگز از فرمهای هندسی ، محورها ، خیابانهای مستقیم که مغایر با حالت طبیعی است استفاده نمی شود .
اجزای اصلی باغ های ژاپنی شامل سنگ و آب و گیاه است .

١ - سنگ :
در باغهای ژاپنی اول مکان سنگها را مشخص می کنند و سنگ ها را در چارچوب اول طراحی می کنند . فرم و نگ سنگ ها بسیار متنوع است . ولی برای ایجاد فضایی همگن در هر طرح فقط از یک رنگ و جنس استفاده می شود .
الف ) سنگ های عمودی :
برای نشان دادن ارتفاع دادن ارتفاع و بلندی بکار می رود این سنگ ها ، کوه ها و صخره های عظیم را در خاطره زنده می کنند .
ب ) سنگ های کوتاه و گرد :
برای نشان دادن تپه های صاف و کوتاه به کار می رود .
ج ) سنگ های گرد و صاف :
در احداث رودخانه ها به کار می رود سنگ های درشت تر در حاشیه رودخانه و سنگهای ریزتر در وسط رودخانه ها
د ) سنگ هایی با شکل نامنظم :
این سنگ ها نامتقارن بوده قسمت تحتانی آنها وسیعتر از قسمت فوقانی آنهاست . برجستگیها و فرورفتگیها در این سنگها جالب است .
ه ) سنگهای پهن :
پهنای این سنگها ٢ تا ٣ برابر ارتفاع آنهاست که معمولاً سطح فوقانی آنها نامنظم است . این سنگها را در آب به عنوان جزیره ای کوچک در نزدیکی ساحل به کار می برند .

و ) سنگهای مسطح :
از این سنگها برای ساختن معابر و مستقر کردن فانوس استفاده می شود .
طراحان باغ ژاپنی همیشه اول درختان بعد درختچه ها را انتخاب کرده سپس گلهای فصلی و کفپوش های را ایجاد می کنند بدین ترتیب همیشه تضادی در ارتفاع ، رنگ و فرم گیاهان ایجاد می کنند . درختانی که در باغهای ژاپنی استفاده می شود فرم باز داشتند و هرگز تاج متراکم ندارند .

انواع درختان مورد استفاده در باغهای ژاپنی :
١ - درختان خزان پذیر : که در فصل مختلف رنگی باز داشته و در پاییز برگهای آن زرد و نارنجی می شود مثل : ترس ، جینکو ، بلوط ، صنوبر ، خرمالو ، شاه بلوط هندسی ، زیتون و شیر دار ژاپنی .
٢ - درختان دائمی پهن برگ : شامل انجیر ، ماگنولیا
٣ - درختان دائمی سوزنی برگ : سرو ، راش ، سرخ دار ، کاج ، ارس
٤ - درختان گدار : شامل درخت عرعر ، ماگنولیا ، بادام گل ، زالزالک ، هلو گل ، گوجه گل .

به جای رنگهای متنوع و متناقص گلهای فصلی ژاپنها ترجیح می دهند که از رنگ های متنوع برگ درختان و رنگ لطیف شکوفه ها استفاده کنند . از گلهای پر رنگ به مقدار کم استفاده می شود گلهای فصلی را به صورت پراکنده و به فرم طبیعی میکارند باغ های ژاپنی نمایان گر طبیعت هستند لذا اجسامی که در این باغ ها به کار برده می شود باید کم و بیش فرم طبیعی داشته باشند . مثلاً سطح پیاده روها را از سنگ شیشه ای یا قلوه سنگ یا بلوک های سیمانی که فرم طبیعی دارند می پوشانند در اکثر باغ های ژاپنی اجسامی مثل فانوس ، پاگودا ( فانوس چند طبقه ) و پل استفاده می شود .

پاگودا معمولاً بر فراز کوهها و بلندی قرار می گیرد تا مسافت زیادی را روشن کند .



١ - خط یا محور
٢ - فرم ١- عمودی ٢- افقی ٣- مخروطی
٣ - بافت ١- ظریف ٢- متوسط ٣- خشن
٤ - رنگ ١- رنگ های گرم ٢- رنگ های سرد
٥ - مقیاس اندازه صحیح فواصل و ابعاد به کار رفته
٦ - تنوع ١- زیاد ٢- کم
٧ - توالی ١ - معنی و مفهوم ٢- کاهش پیچیدگی
٨ - تعادل ١- طرح متقارن ( قرنیه ) ٢ - نامتقارن


گیاهان فصلی ١- گیاهان بهاره
٢ - گیاهان پاییزه
تقسیم بندی گیاهان گیاهان دائمی ١- گل ها و گیاهان فضای باز
٢ - درختان ، درختچه ها ١ - سوزنی برگ ها
٢ - پهن برگ ها
اصول بنیادی طراحی یا عناصر طراحی باغ :
در تمامی رشته های طراحی ( طراحی منزل ، باغ ، ساختمان و غیره ) هماهنگ بودن اجزای طرح بسیار اهمیت دارد . برای هماهنگ کردن طرح ، طراحان روش ها و اصول خاصی برای استفاده از خط ، فرم ، بافت ، رنگ ، مقیاس ، تکرار تنوع و تعادل وزن نموده اند . که رعایت این اصول در تمام طرحهای هندسی و ضروری است . طراحی باغ یا فضای سبز خاصیت منحصر به فرد دارد و آن چند بعدی بودن فضای طراحی شده است که کار پردیس سازان را مشکل تر می کند .

١ - خط یا محور :
الگوی بری کنترل طرح است ، طراح برای کنترل بصری و کنترل فیزیکی از خطوط استفاده می کنند . بدین صورت که طراح توسط خط ، می تواند دید ناظر را به جسم یا مکانی خاص هدایت کند . به علاوه مسیر و سرعت حرکت بازدیدکنندگان از باغ نیز به کمک خطوط یا محور مشخص می شود . مثلاً پیاده روهای وسیع و مستقیم یا بدون مانع برای حرکت سریع به کار می رود در حالی که حرکت بر پیاده روهای مارپیچ و خطوط منحنی آهسته تر است . اغلب در پارک های جنگلی و پارک هایی که به سبک انگلیسی ساخته می شود از خطوط منحنی استفاده می شود .
پرچین ها ، دیوارها ، لبه ها ، حاشیه پیاده رو ، حاشیه خود گیاهان، خطوط و محورهای بارز طرح به شمار می روند .

٢ - فرم :
شکل نهایی توده هر جسم را فرم آن جسم می گویند که در گیاهان از مجموع شکل تنه ، شاخه و برگ به وجود می آید .
الف) فرم عمودی : ناشی از شکل گیاهان بلند و باریک
ب ) فرم افقی : شکل نهایی گیاهان کوتاه و پهن
ج ) فرم مخروطی : شکل نهایی یا ناشی از شکل گیاهان مثلثی شکل

برخی از درختان و درختچه ها را که شاخه و برگ انبوه دارند به کمک هرس کردن می توان به شکل و فرم دلخواه در آورد . در قرن ١٧ در هلند و انگلستان هرس کردن بسیار رواج داشت ولی خلق و نگهداری این فرم گیاهی به دقت ، وقت و هزینه گزاف نیاز دارد که امروزه مقرون به صرفه نیست .

٣ - بافت :
رابطه و همبستگی بین مجموعه بخش های مختلف گیاه یا هر جسم دیگری بافت آن نامیده می شود .
به طور کلی گیاهان به سه دسته تقسیم می شوند :
١ - گیاهان ظریف ٢- گیاهان متوسط ٣- گیاهان خشن


می توان گفت که بافت یک گیاه به طول دم برگ ، رنگ برگ ها ، درخشندگی ، اندازه برگ ها ، شکل برگ ها و فاصله بین برگ ها بستگی دارد .

الف ) بافت ظریف یا کم پشت یا نرم :
دم برگ ها بلند ، سطح رویی یا زرین برگ ها روشن یا سفید ، برگ ها جدا از هم و فاصله دار مثل درخت ابریشم

ب ) بافت خشن ، پرپشت یا سنگین :
دم برگ ها کوتاه ، برگ ها تیره و به هم چسبیده مثل : سوزنی برگان تیره کاج .

٤ - رنگ :
الف ) رنگ های گرم :
شامل : قرمز ، نارنجی ، زرد که برای شاد جلوه دادن محیط و ایجاد تنوع در فصول مختلف سال استفاده می شوند .

ب ) رنگ های سرد :
سبز ، آبی ، دودی ، استفاده برای بزرگ تر نشان دادن باغ از درختانی که برگ های دودی ، سبز روشن و آبی دارند در حدود باغ( یعنی نزدیک دیوار ) استفاده می شود تا عمق بیشتری به باغ ببخشد . همیشه رنگ های طبیعت به رنگ های ساخت دست بشر یا انسان برتری دارد . یک طرح موفق رنگ ها می شناسد و به موقع آنها را به کار می برد و رنگ ها را یکی از متغیرهای مهم در طرح خود قرار می دهد .

٥ - مقیاس :
در طراحی یک باغ شناخت و کاربرد مقیاس و اندازه ها اهمیت زیادی دارند به این معنی که اندازه صحیح فواصل و ابعاد به کار رفته در یک باغ باعث ایجاد توازن و ترتیب در آن باغ می شود . در مکانهایی که مقیاس کوچکتر است ( حیاط منازل مسکونی ) فاصله یا دامنه دید کم است پس قوه اداراک و بینش مقدار زیادی تغییر می کند . بنابراین

در مقیاس های کوچک ، کوچکترین تغییر در رنگ گل و برگ زود به چشم می خورد . در چنین مقیاس هایی هر گیاه به تنهایی توده ایی را تشکیل می دهد که زیاده روی در به کار بستن آنها باعث یکنواختی می شود . در صورتی که تکرار گیاهان و کشت همگن آنها در محیط های وسیع هماهنگی می آفریند . در فضای کوچک از درختانی که تاج آنها بالاتر از سطح دید است به خوبی برای ایجاد سایبان استفاده می کنند . ولی درختچه های بزرگ و پر شاخه و برگ بیشتر سطر را پوشانده و محیط را کوچکتر نشان می دهد . عطر گیاهان در مقیاس کوچک مهم تر است چون تماس مردم با گیاهان بیشتر بوده و لذت بخش تر است .

٦ - تنوع :
هم آمیزی بافت ها ، فرم ها و رنگ های مختلف تنوع ایجاد می کند .
تنوع کم : ایجاد یکنواختی می کند تنوع زیاد : سردرگمی به وجود می آورد .

نقشه رستنی های ایران بر حسب تقسیم بندی اقلیم ها :
١ - اقلیم B
٢ - اقلیم BW نواحی بیابانی گرم و مرطوب
نواحی بیابانی خیلی گرم و مرطوب
٣ - اقلیم BW ناحیه یک
ناحیه دو
٤ - اقلیم BC اقلیم صحرایی گرم و مرطوب
اقلیم صحرایی گرم و خشک
٥ - اقلیم BS
٦ - اقلیم C
٧ - اقلیم D
٨ - اقلیم DSax

٩ - اقلیم DSa
١٠ - اقلیم DSE
١١ - اقلیم E

ادامه دارد...